Antwerpen: Petroleum Zuid : bedreigd erfgoed

VVIA : overzicht van sites

Provincie Antwerpen :

ANTWERPEN : Petroleum Zuid : Gebouwen van de vroegere American Petroleum Company

status :

BEDREIGD
Opgenomen in vastgestelde inventaris onroerend erfgoed
desondanks werd op 24 november 2011 aan de n.v. Blue Gate, Generaal Lemanstraat 55, 2020 Antwerpen een vergunning verleend tot het slopen van alle gebouwen en installaties op de terreinen van het voormalige International Oil...

beschrijving :

Aan het begin van de 20e eeuw was Petroleum Zuid de belangrijkste petroleumhaven van Europa en daardoor ontpopte Anwerpen zich tot hét centrum van petroleumbelangen.
Bij Koninklijk Besluit van 28 juni 1900 werden 54 hectaren poldergrond in de Hobokense polder onteigend voor de aanleg van nieuwe petroleuminrichtingen - omdat men besloten had dat de opslag van grote hoeveelheden van dat brandbare goedje in de oude haven te gevaarlijk was. Er werd een globaal inrichtingsplan opgesteld en de aanlegwerken gingen begin 1902 van start. De eerste concessies werden verleend, en vanaf 1903 werden de eerste nieuwe installaties in gebruik genomen. Pionier daarbij was de American Petroleum Company (APC). Op 26 augustus 1904 brak in de nieuwe petroleumhaven een grote brand uit, die op tal van postkaarten en foto's vereeuwigd werd. De tanks van APC werden vernietigd, maar de stapel- en werkhuizen, en de concièrgerie ontsnapten aan de dans.
Het zijn deze waar we het hier over hebben.

Het belang van deze gebouwen - en eigenlijk van heel het perceel, 'Lot I' werd reeds in tal van studies benadrukt.
Een quick-scan ven het gebied begin 2001 concludeerde voor deze gebouwen "Op het terrein van 'International Oil' bevinden zich (...) een reeks aanleunende bedrijfshallen, waarvan er minstens één een opmerkelijke interieurconstructie bezit (booggewelf, in beton uitgevoerd), door aangebrachte verbouwingen kon van buitenaf niet nagegaan worden of deze constructie in aanpalende hallen nog bewaard bleef (doch het vermoeden bestaat). Indien deze gebouwen, zoals de huidige stand van het onderzoek lijkt aan te tonen, uit 1906 zouden dateren, dan zou het hier om een vrij uniek gegeven gaan.
Ook de bijbehorende dienstwoningen (gebouwd vóór 1907) komen o.i. voor behoud in aanmerking..." (1)
Deze studie werd indertijd opgesteld op vraag van het Buurtontwikkelingswerk Antwerpen Zuid, en bezorgd aan alle betrokken diensten (stedenbouw, stedelijke erfgoeddiensten, schepenen, monumentenzorg, provincie,...) maar kende geen resultaat nog opvolging. Daardoor is er inzake beleidsvoering rond het industrieel erfgoed van Petroleum Zuid ruim een decennium verloren gegaan.

Intussen is uit recent onderzoek gebleken dat de gebouwen nog ouder zijn, dateren van vóór de brand van 1904 en waarschijnlijk opgetrokken werden kort nadat de eerste concessie in Petroleum Zuid verleend werd aan de American Petroleum Company, m.a.w. ergens tussen 1902 en 1903. Daardoor zijn het de eerste en oudste gebouwen die nu nog in heel de zone overblijven.
Daarenboven is het gebruik van de betonnen boogconstructie bijzonder vroeg in de betonbouw in ons land - ze behoort tot de eerste voorbeelden van het gebruik van beton. Het is géén Hennebique-beton, en daardoor ook wetenschappelijk bijzonder belangrijk voor het onderzoek van de eerste ontwikkelingen van deze constructietechniek.

Het bedrijfsgebouw links van de concièrgewoning dateert ook van voor de brand van 1904, en bleef vrij origineel bewaard (zie foto's in het stadsarchief Antwerpen)

In een afzonderlijk gebouw, wat verder op het terrein, bevindt zich een vrij opmerkelijke kleine vlampijpketel met stoomdom, een type waarvan er in Vlaanderen maar weinig meer bewaard zijn en er één van vergelijkbaar type (een Steinmüller-ketel bij het bedrijf AVIA, Herbouvillekaai 100) bij M.B. van 05.11.2007 wettelijk beschermd werd. Gezien de vroeger vastgelegde normen zou ook deze ketel met zijn appendage moeten beschermd worden.

In 2011 werd een nieuwe studie uitgevoerd in opdracht van de Stad Antwerpen, WNE, regie vzw Werk & Economie, waarbij - in tegenstelling tot in 2001 - ook de interieurs van de gebouwen bezocht konden worden (2). In aanhef van deze studie wordt gesteld "Met het oog op mogelijk behoud is op zijn minst het zeer waardevolle patrimonium te bewaren." De gebouwen van de vroegere American Petroleum Company kregen alle het epitheton 'zeer waardevol' toebedeeld:

de gebouwen met de betonconstructies worden als Zeer waardevol geëvalueerd, omdat de grootte en typologie van het gebouw zijn uniek voor hetprojectgebied. Het betonnen karkas en zeker het betonnen tongewelf in de meest noordelijke vleugel zijn zeldzaam op de site." Daarnaast wordt gesteld: (...) de structuur van het gebouw is nog in goede staat en er zijn weinig sporen van verbouwingen. (...) De ensemblewaarde van dit gebouw ligt zeer hoog, vermits de omliggende gebouwen op het lot 1a bijna allemaal tot dezelfde periode behoren en de functie van het geheel aan constructies zo veel duidelijker is. (...) Historische waarde: dit gebouw dateert uit de beginperiode van Petroleum-Zuid en heeft bijgevolg een grote historische waarde. (...) Esthetische waarde: de vensters onder rondboog dragen sterk bij tot de esthetische kwaliteit van dit gebouw. Daarnaast zijn ook sierlijke trapleuningen en een reeks houten wandvakken bewaard. (...) de grootte van dit gebouw draagt zeker bij tot de beeldbepalende waarde, samen met de architecturale kwaliteiten "

het gebouw met de stoomketel, dat van vóór 1922 dateert, wordt ook 'zeer waardevol' genoemd, en 'zeldzaam' want "dit magazijn met kantoor wordt gekenmerkt door één van de weinige overgebleven fabrieksschoorstenen die Petroleum-Zuid nog rijk is en ooit zo typerend waren voor dit landschap. Daarnaast is in dit gebouw nog een zeldzaam relict over van de effectieve petroleumactiviteit, namelijk een gedeeltelijk bewaarde machine"

voor de concièrgewoning ondanks het feit dat ze in slechte bouwfysische staat verkeerd (maare in het buitenland hebben we al ergere dingen gezien die behouden werden) o.m.: "Zeer waardevol (...) deze conciërgewoning is één van de drie bewaarde conciërgewoningen op Petroleum-Zuid en zeker de meest representatieve (...) De ensemblewaarde van dit gebouw ligt zeer hoog, vermits de omliggende gebouwen op het lot 1a bijna allemaal tot dezelfde periode behoren en de functie van het geheel aan constructies zo veel duidelijker is. (...) Historische waarde: deze woning dateert uit de beginperiode van Petroleum-Zuid en heeft bijgevolg een grote historische waarde. (...) Beeldbepalende waarde: als één van de weinige woningen en bovendien de hoogste, verschilt dit gebouw van de andere gebouwtypes op Petroleum-Zuid. Daardoor werd het gebouw beeldbepalend binnen het projectgebied."

Het bedrijfsgebouw links van de concièrgewoning wordt in deze recente studie slechts als van vóór 1922 (sic) gedateerd, en krijgt als evaluatie 'waardevol' mee. Gezien het ook tot de oudste gebouwen behoort zou hier ook 'zeer waardevol' passend zijn... In hun evaluatie schrijven de onderzoekers van Erfgoed en Visie o.m. "het gebouw, noch het type worden gekenmerkt door hun uniciteit. (...) het gebouw is sterk verwaarloosd, maar heeft weinig storende aanpassingen ondergaan. Het interieur kon niet worden bezocht. (...) de ensemblewaarde van dit gebouw ligt zeer hoog, vermits de omliggende gebouwen op het lot 1a bijna allemaal tot dezelfde periode behoren en de functie van het geheel aan constructies zo veel duidelijker is.(...) Historische waarde: dit gebouw dateert uit de beginperiode van Petroleum-Zuid en heeft bijgevolg een grote historische waarde. (...) Esthetische waarde: de vensters onder rondboog dragen sterk bij tot de esthetische kwaliteit van dit gebouw. (...) Beeldbepalende waarde: het gebouw bezit geen vermeldenswaardige beeldbepalende waarde.

Recent stelde het Vlaams Instituut voor het Bouwkundig Erfgoed, VIOE, in zijn inventaris (2011): "Ten zuiden van de Lakweg is een cluster bedrijfsgebouwen van de American Petroleum Company bewaard die tot de oudste en meest interessante behoren van Petroleum Zuid. Opmerkelijk is dat een deel van het gebouwenpatrimonium op deze site de brand heeft overleefd die in 1904 Petroleum Zuid bijna volledig verwoestte..."

Het is derhalve zeker verantwoord dat ze opgenomen werden in de Vastgestelde Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (9 november 2011, Belgisch Staatsblad 17 november 2011). Deze is rechtsgeldig geworden op 27 november 2011, 10 dagen na de publicatie in het Belgisch Staatsblad van 17 november.
De sloopvergunning werd drie dagen vóór de rechtsgeldigheid van de vastgestelde inventaris afgeleverd...
De gemeente kan voor gebouwen die opgenomen zijn in de vastgestelde inventaris de sloopvergunning alleen uitreiken, nadat zij advies heeft gevraagd over de erfgoedwaarden van het gebouw. De stad Antwerpen was op de hoogte van het feit dat een reeks gebouwen, o.m. deze van APC, op de vastgestelde inventaris zouden opgenomen worden. Wilde men door het afleveren van een vergunning de rechtsgeldigheid nog snel te vlug af zijn ???
Het 'Blue Gate'-project op Petroleum Zuid is een strategisch project van het Urban II-programma en het grootste investeringsproject in de Antwerpse Zuidrand.
Erfgoed mag daarbij de ontwikkelaars vermoedelijk niet voor de voeten lopen...

De site van American Petroleum Company is bijzonder strategisch gelegen, wanneer men een plek zoekt om de geschiedenis, het heden en de toekomst van Petroleum Zuid te evoceren, in bv wat de Fransen een 'centre d'interprétation' zouden noemen. Ze ligt op rechte lijn van de unieke betonnen aanlegpier (1903) via de indrukwekkende buisleidingen en de weg die naar Hoboken leidt. Daarenboven ligt ze vlak tegenover en aan het natuurgebied van de Hobookse Polders, waarvoor men ook graag over een ontvangst- en informatiecentrum zou beschikken.
Het is dus een historisch belangrijke plek, met belangrijk erfgoed, dat een belangrijke rol zou kunnen spelen bij de ontsluiting van de buurt

Ongelooflijk dat, ondanks alle studies en ondanks de unieke waarde deze gebouwen dreigen gesloopt te worden.
Indien U ook vindt dat hier een stokje voor moet gestoken worden, dan kunt U een brief schrijven waarin U voor het behoud pleit en vraagt niet over te gaan tot sloping. Eigenlijk zouden deze gebouwen al lang moeten wettelijk beschermd zijn als monument.
Richt Uw brieven aan

het College van Burgemeester en Schepenen van Antwerpen, Grote Markt 1, 2000 Antwerpen, tel 03/2211333, college@stad.antwerpen.be

de minister bevoegd voor de monumentenzorg: dit is nu minister Geert Bourgeois, Arenbergstraat 7, 1000 Brussel, tel. 02/5526900 , kabinet.bourgeois@vlaanderen.be

de Dienst Monumenten en Landschappen (heet nu: Agentschap Ruimtelijke Ordening - Onroerend Erfgoed Vlaanderen): Phoenixgebouw, Koning Albert II-laan 19, 1210 Brussel (zie ook: www.onroerenderfgoed.be)

de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, t.a.v. de voorzitter, Phoenixgebouw, Koning Albert II-laan 19, 1210 Brussel, met de vraag een preadvies te formuleren

Het kan ook aangewezen zijn om een kopie te sturen aan al de Vlaamse parlementsleden die zetelen in de Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed van het Vlaams Parlement. De samenstelling van de commissies kunt U terugvinden op de website van het Vlaams Parlement

MER ONDERZOEK LOPEND

KANS OM OPMERKINGEN TE FORMULEREN !!!
Het Project-MER-rapport voor Blue Gate ligt nog tot 28 mei ter inzage bij de dienst vergunningen van de Stad Antwerpen in het gebouw "Den Bell" aan het Francis Wellensplein. Het kan ook tot dan geconsulteerd worden op de website http://www.bluegateantwerp.eu.

Burgers kunnen aldus bijkomende vragen (laten) stellen om effecten te onderzoeken, aandachtspunten te melden, alternatieven naar voor schuiven etc. Zij moeten daarvoor niet van een rechtstreeks belang getuigen.
Of, zoals op de website van Blue Gate gesteld:
“ U kunt vragen om mogelijke effecten te onderzoeken die niet vermeld worden in de kennisgeving.
U kunt wijzen op bepaalde aandachtspunten en -gebieden in de omgeving waarop het project een impact kan hebben en die niet vermeld staan in het dossier.
U kunt alternatieven voor Blue Gate Antwerp of voor onderdelen van het project naar voren schuiven en vragen om die te vergelijken met de huidige plannen.
U kunt binnen de kennisgeving géén bezwaarschrift indienen tegen het project. “

Wij namen het MER document volledig door, en het erfgoed van Petroleuml Zuid wordt blijkbaar in hoofdzaak beperkt tot de pijpleidingen en de betonnen petroleumpier, ondanks het feit dat de studie van ‘Erfgoed en Visie’ 24 (vierentwintig) bijzonder waardevolle elementen aangeduid heeft. Ook over de in de Vastgestelde Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed opgenomen sites wordt (nog) niet gesproken.
Geen woord over de unieke site van de oude American Petroleum Company (APC), die reeds in de studie van 2001 als bijzonder belangrijk geïdentificeerd werd.
Of valt deze onder
“De vernietiging van het bouwkundig en archeologisch erfgoed zal op een kwalitatieve manier beschreven worden. Daarnaast zal fotomateriaal gebruikt worden om de erfgoedwaarden in beeld te brengen. Bij de milderende maatregelen zullen aanbevelingen gegeven worden inzake behoud, eventueel gekoppeld aan herinrichting of herbestemming van de meest waardevolle archeologische erfgoed.”???

Het is belangrijk dat iedereen nu zijn opmerkingen op dit project-MER-rapport formuleert, o.m.
- dat het dient uit te gaan van behoud en herbestemming van al de als 'bijzonder waardevolle sites' gecatalogiseerde erfgoedelementen
- dat het aangepast dient te worden aan de in de 'Vastgestelde Lijst van Bouwkundig Erfgoed' opgenomen gebouwen en erfgoedelementen.
Opmerkingen en voorstellen zenden aan

departement LNE, Dienst Mer, project MER Blue Gate Antwerp, Koning Albert II -laan 20, bus 8, 1000 Brussel

dienst vergunningen van de Stad Antwerpen, project MER Blue Gate Antwerp, Grote Markt 1, 2000 Antwerpen

bij voorkeur met kopie aan de onderaan deze webpagina vermelde adressen

illustraties :

VROEGER:
tijdens de brand : ---- > na de brand : > uitvergroot

Een aantal historische foto's vind je ook in het Antwerpse stadsarchief (FelixArchief)

een foto van de eerste gebouwen en werken op Petroleum Zuid, met de concièrgewoning en daar achter de bedrijfsgebouwen, links het eveneens nog bestaande bedrijfsgebouw

zicht op de brand met op de voorgrond de concièrgewoning en het links daarvan (thans nog bestaande) bedrijfsgebouw

postkaart met zicht op de betonnen boogdaken tijdens de brand van 1904

VANDAAG, de concièrgewoning met daarachter de twee gebouwen met betonnen gewelf :

tweede gebouw met stoomketel:

bibliografie :

(1) Antwerpen. Petroleum Zuid. Urgentie-onderzoek, samenvattend verslag 20/03/2001 (Wevelgem, Kleio heritage consultants, 2001, 35 blz
(2) Onderzoek Industrieel Erfgoed Petroleum Zuid Antwerpen (Malle, Erfgoed & Visie Bvba, 2011, 223 blz)

klik-verbindingen :

Bedrijfsgebouwen American Petroleum Company, inventaris van het bouwkundig erfgoed, Vlaams Insituut voor het Onroerend Erfgoed VIOE

discussies over Petroleum Zuid op de Facebookgroep 'Industrieel Erfgoed Vlaanderen'

Petroleum Zuid op de website van de Natuurpunt Hobokense Polder

Fotoreeks van LHOON of Flickr

Afscheid van Petroleum Zuid, op de website van De Wereld Morgen

Een fotografische impressie van Petroleum Zuid, door Richard De Nul

over actie VVIA:

VVIA breekt lans voor industrieel erfgoed Petroleum Zuid, op Engineeringnet

VVIA wil bedreigd erfgoed op Petroleum Zuid redden, op Archeonet

Petroleum Zuid (Antwerpen) Belangrijk maar bedreigd erfgoed, op Politics.be

Red het industrieel erfgoed Petroleum Zuid te Antwerpen, op SIWE

Petroleum Zuid (Antwerpen) belangrijk maar bedreigd erfgoed, op Bouwen en Wonen

‘Petroleum Zuid is belangrijk maar bedreigd erfgoed’ (VVIA), op Industrie &TechnischManagement

De mooiste lelijkste plek van Antwerpen, in Gazet van Antwerpen, 09.05.2012

voor aanvullingen en correcties: zend ons een e-mail
EEN INITIATIEF VAN DE VLAAMSE VERENIGING VOOR INDUSTRIËLE ARCHEOLOGIE vzw

*Provincie Antwerpen :*	ANTWERPEN : Petroleum Zuid : Gebouwen van de vroegere American Petroleum Company
status :	BEDREIGD Opgenomen in vastgestelde inventaris onroerend erfgoed desondanks werd op 24 november 2011 aan de n.v. Blue Gate, Generaal Lemanstraat 55, 2020 Antwerpen een vergunning verleend tot het slopen van alle gebouwen en installaties op de terreinen van het voormalige International Oil...
beschrijving :	Aan het begin van de 20e eeuw was Petroleum Zuid de belangrijkste petroleumhaven van Europa en daardoor ontpopte Anwerpen zich tot hét centrum van petroleumbelangen. Bij Koninklijk Besluit van 28 juni 1900 werden 54 hectaren poldergrond in de Hobokense polder onteigend voor de aanleg van nieuwe petroleuminrichtingen - omdat men besloten had dat de opslag van grote hoeveelheden van dat brandbare goedje in de oude haven te gevaarlijk was. Er werd een globaal inrichtingsplan opgesteld en de aanlegwerken gingen begin 1902 van start. De eerste concessies werden verleend, en vanaf 1903 werden de eerste nieuwe installaties in gebruik genomen. Pionier daarbij was de American Petroleum Company (APC). Op 26 augustus 1904 brak in de nieuwe petroleumhaven een grote brand uit, die op tal van postkaarten en foto's vereeuwigd werd. De tanks van APC werden vernietigd, maar de stapel- en werkhuizen, en de concièrgerie ontsnapten aan de dans. Het zijn deze waar we het hier over hebben. Het belang van deze gebouwen - en eigenlijk van heel het perceel, 'Lot I' werd reeds in tal van studies benadrukt. Een quick-scan ven het gebied begin 2001 concludeerde voor deze gebouwen "Op het terrein van 'International Oil' bevinden zich (...) een reeks aanleunende bedrijfshallen, waarvan er minstens één een opmerkelijke interieurconstructie bezit (booggewelf, in beton uitgevoerd), door aangebrachte verbouwingen kon van buitenaf niet nagegaan worden of deze constructie in aanpalende hallen nog bewaard bleef (doch het vermoeden bestaat). Indien deze gebouwen, zoals de huidige stand van het onderzoek lijkt aan te tonen, uit 1906 zouden dateren, dan zou het hier om een vrij uniek gegeven gaan. Ook de bijbehorende dienstwoningen (gebouwd vóór 1907) komen o.i. voor behoud in aanmerking..." (1) Deze studie werd indertijd opgesteld op vraag van het Buurtontwikkelingswerk Antwerpen Zuid, en bezorgd aan alle betrokken diensten (stedenbouw, stedelijke erfgoeddiensten, schepenen, monumentenzorg, provincie,...) maar kende geen resultaat nog opvolging. Daardoor is er inzake beleidsvoering rond het industrieel erfgoed van Petroleum Zuid ruim een decennium verloren gegaan. Intussen is uit recent onderzoek gebleken dat de gebouwen nog ouder zijn, dateren van vóór de brand van 1904 en waarschijnlijk opgetrokken werden kort nadat de eerste concessie in Petroleum Zuid verleend werd aan de American Petroleum Company, m.a.w. ergens tussen 1902 en 1903. Daardoor zijn het de eerste en oudste gebouwen die nu nog in heel de zone overblijven. Daarenboven is het gebruik van de betonnen boogconstructie bijzonder vroeg in de betonbouw in ons land - ze behoort tot de eerste voorbeelden van het gebruik van beton. Het is géén Hennebique-beton, en daardoor ook wetenschappelijk bijzonder belangrijk voor het onderzoek van de eerste ontwikkelingen van deze constructietechniek. Het bedrijfsgebouw links van de concièrgewoning dateert ook van voor de brand van 1904, en bleef vrij origineel bewaard (zie foto's in het stadsarchief Antwerpen) In een afzonderlijk gebouw, wat verder op het terrein, bevindt zich een vrij opmerkelijke kleine vlampijpketel met stoomdom, een type waarvan er in Vlaanderen maar weinig meer bewaard zijn en er één van vergelijkbaar type (een Steinmüller-ketel bij het bedrijf AVIA, Herbouvillekaai 100) bij M.B. van 05.11.2007 wettelijk beschermd werd. Gezien de vroeger vastgelegde normen zou ook deze ketel met zijn appendage moeten beschermd worden. In 2011 werd een nieuwe studie uitgevoerd in opdracht van de Stad Antwerpen, WNE, regie vzw Werk & Economie, waarbij - in tegenstelling tot in 2001 - ook de interieurs van de gebouwen bezocht konden worden (2). In aanhef van deze studie wordt gesteld "Met het oog op mogelijk behoud is op zijn minst het zeer waardevolle patrimonium te bewaren." De gebouwen van de vroegere American Petroleum Company kregen alle het epitheton 'zeer waardevol' toebedeeld: de gebouwen met de betonconstructies worden als *Zeer waardevol* geëvalueerd, omdat de grootte en typologie van het gebouw zijn uniek voor hetprojectgebied. Het betonnen karkas en zeker het betonnen tongewelf in de meest noordelijke vleugel zijn zeldzaam op de site." Daarnaast wordt gesteld: (...) de structuur van het gebouw is nog in goede staat en er zijn weinig sporen van verbouwingen. (...) De ensemblewaarde van dit gebouw ligt zeer hoog, vermits de omliggende gebouwen op het lot 1a bijna allemaal tot dezelfde periode behoren en de functie van het geheel aan constructies zo veel duidelijker is. (...) Historische waarde: dit gebouw dateert uit de beginperiode van Petroleum-Zuid en heeft bijgevolg een grote historische waarde. (...) Esthetische waarde: de vensters onder rondboog dragen sterk bij tot de esthetische kwaliteit van dit gebouw. Daarnaast zijn ook sierlijke trapleuningen en een reeks houten wandvakken bewaard. (...) de grootte van dit gebouw draagt zeker bij tot de beeldbepalende waarde, samen met de architecturale kwaliteiten " het gebouw met de stoomketel, dat van vóór 1922 dateert, wordt ook *'zeer waardevol'* genoemd, en 'zeldzaam' want "dit magazijn met kantoor wordt gekenmerkt door één van de weinige overgebleven fabrieksschoorstenen die Petroleum-Zuid nog rijk is en ooit zo typerend waren voor dit landschap. Daarnaast is in dit gebouw nog een zeldzaam relict over van de effectieve petroleumactiviteit, namelijk een gedeeltelijk bewaarde machine" voor de concièrgewoning ondanks het feit dat ze in slechte bouwfysische staat verkeerd (maare in het buitenland hebben we al ergere dingen gezien die behouden werden) o.m.: "*Zeer waardevol* (...) deze conciërgewoning is één van de drie bewaarde conciërgewoningen op Petroleum-Zuid en zeker de meest representatieve (...) De ensemblewaarde van dit gebouw ligt zeer hoog, vermits de omliggende gebouwen op het lot 1a bijna allemaal tot dezelfde periode behoren en de functie van het geheel aan constructies zo veel duidelijker is. (...) Historische waarde: deze woning dateert uit de beginperiode van Petroleum-Zuid en heeft bijgevolg een grote historische waarde. (...) Beeldbepalende waarde: als één van de weinige woningen en bovendien de hoogste, verschilt dit gebouw van de andere gebouwtypes op Petroleum-Zuid. Daardoor werd het gebouw beeldbepalend binnen het projectgebied." Het bedrijfsgebouw links van de concièrgewoning wordt in deze recente studie slechts als van vóór 1922 (sic) gedateerd, en krijgt als evaluatie '*waardevol'* mee. Gezien het ook tot de oudste gebouwen behoort zou hier ook 'zeer waardevol' passend zijn... In hun evaluatie schrijven de onderzoekers van Erfgoed en Visie o.m. "het gebouw, noch het type worden gekenmerkt door hun uniciteit. (...) het gebouw is sterk verwaarloosd, maar heeft weinig storende aanpassingen ondergaan. Het interieur kon niet worden bezocht. (...) de ensemblewaarde van dit gebouw ligt zeer hoog, vermits de omliggende gebouwen op het lot 1a bijna allemaal tot dezelfde periode behoren en de functie van het geheel aan constructies zo veel duidelijker is.(...) Historische waarde: dit gebouw dateert uit de beginperiode van Petroleum-Zuid en heeft bijgevolg een grote historische waarde. (...) Esthetische waarde: de vensters onder rondboog dragen sterk bij tot de esthetische kwaliteit van dit gebouw. (...) Beeldbepalende waarde: het gebouw bezit geen vermeldenswaardige beeldbepalende waarde. Recent stelde het Vlaams Instituut voor het Bouwkundig Erfgoed, VIOE, in zijn inventaris (2011): "Ten zuiden van de Lakweg is een cluster bedrijfsgebouwen van de American Petroleum Company bewaard die tot de oudste en meest interessante behoren van Petroleum Zuid. Opmerkelijk is dat een deel van het gebouwenpatrimonium op deze site de brand heeft overleefd die in 1904 Petroleum Zuid bijna volledig verwoestte..." Het is derhalve zeker verantwoord dat ze opgenomen werden in de Vastgestelde Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (9 november 2011, Belgisch Staatsblad 17 november 2011). Deze is rechtsgeldig geworden op 27 november 2011, 10 dagen na de publicatie in het Belgisch Staatsblad van 17 november. De sloopvergunning werd drie dagen vóór de rechtsgeldigheid van de vastgestelde inventaris afgeleverd... De gemeente kan voor gebouwen die opgenomen zijn in de vastgestelde inventaris de sloopvergunning alleen uitreiken, nadat zij advies heeft gevraagd over de erfgoedwaarden van het gebouw. De stad Antwerpen was op de hoogte van het feit dat een reeks gebouwen, o.m. deze van APC, op de vastgestelde inventaris zouden opgenomen worden. Wilde men door het afleveren van een vergunning de rechtsgeldigheid nog snel te vlug af zijn ??? Het 'Blue Gate'-project op Petroleum Zuid is een strategisch project van het Urban II-programma en het grootste investeringsproject in de Antwerpse Zuidrand. Erfgoed mag daarbij de ontwikkelaars vermoedelijk niet voor de voeten lopen... De site van American Petroleum Company is bijzonder strategisch gelegen, wanneer men een plek zoekt om de geschiedenis, het heden en de toekomst van Petroleum Zuid te evoceren, in bv wat de Fransen een 'centre d'interprétation' zouden noemen. Ze ligt op rechte lijn van de unieke betonnen aanlegpier (1903) via de indrukwekkende buisleidingen en de weg die naar Hoboken leidt. Daarenboven ligt ze vlak tegenover en aan het natuurgebied van de Hobookse Polders, waarvoor men ook graag over een ontvangst- en informatiecentrum zou beschikken. Het is dus een historisch belangrijke plek, met belangrijk erfgoed, dat een belangrijke rol zou kunnen spelen bij de ontsluiting van de buurt Ongelooflijk dat, ondanks alle studies en ondanks de unieke waarde deze gebouwen dreigen gesloopt te worden. Indien U ook vindt dat hier een stokje voor moet gestoken worden, dan kunt U een brief schrijven waarin U voor het behoud pleit en vraagt niet over te gaan tot sloping. Eigenlijk zouden deze gebouwen al lang moeten wettelijk beschermd zijn als monument. Richt Uw brieven aan het College van Burgemeester en Schepenen van Antwerpen, Grote Markt 1, 2000 Antwerpen, tel 03/2211333, college@stad.antwerpen.be de minister bevoegd voor de monumentenzorg: dit is nu minister Geert Bourgeois, Arenbergstraat 7, 1000 Brussel, tel. 02/5526900 , kabinet.bourgeois@vlaanderen.be de Dienst Monumenten en Landschappen (heet nu: Agentschap Ruimtelijke Ordening - Onroerend Erfgoed Vlaanderen): Phoenixgebouw, Koning Albert II-laan 19, 1210 Brussel (zie ook: www.onroerenderfgoed.be) de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, t.a.v. de voorzitter, Phoenixgebouw, Koning Albert II-laan 19, 1210 Brussel, met de vraag een preadvies te formuleren Het kan ook aangewezen zijn om een kopie te sturen aan al de Vlaamse parlementsleden die zetelen in de Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Onroerend Erfgoed van het Vlaams Parlement. De samenstelling van de commissies kunt U terugvinden op de website van het Vlaams Parlement
MER ONDERZOEK LOPEND	KANS OM OPMERKINGEN TE FORMULEREN !!! Het Project-MER-rapport voor Blue Gate ligt nog tot 28 mei ter inzage bij de dienst vergunningen van de Stad Antwerpen in het gebouw "Den Bell" aan het Francis Wellensplein. Het kan ook tot dan geconsulteerd worden op de website http://www.bluegateantwerp.eu. Burgers kunnen aldus bijkomende vragen (laten) stellen om effecten te onderzoeken, aandachtspunten te melden, alternatieven naar voor schuiven etc. Zij moeten daarvoor niet van een rechtstreeks belang getuigen. Of, zoals op de website van Blue Gate gesteld: “ U kunt vragen om mogelijke effecten te onderzoeken die niet vermeld worden in de kennisgeving. U kunt wijzen op bepaalde aandachtspunten en -gebieden in de omgeving waarop het project een impact kan hebben en die niet vermeld staan in het dossier. U kunt alternatieven voor Blue Gate Antwerp of voor onderdelen van het project naar voren schuiven en vragen om die te vergelijken met de huidige plannen. U kunt binnen de kennisgeving géén bezwaarschrift indienen tegen het project. “ Wij namen het MER document volledig door, en het erfgoed van Petroleuml Zuid wordt blijkbaar in hoofdzaak beperkt tot de pijpleidingen en de betonnen petroleumpier, ondanks het feit dat de studie van ‘Erfgoed en Visie’ 24 (vierentwintig) bijzonder waardevolle elementen aangeduid heeft. Ook over de in de Vastgestelde Inventaris van het Bouwkundig Erfgoed opgenomen sites wordt (nog) niet gesproken. Geen woord over de unieke site van de oude American Petroleum Company (APC), die reeds in de studie van 2001 als bijzonder belangrijk geïdentificeerd werd. Of valt deze onder “De vernietiging van het bouwkundig en archeologisch erfgoed zal op een kwalitatieve manier beschreven worden. Daarnaast zal fotomateriaal gebruikt worden om de erfgoedwaarden in beeld te brengen. Bij de milderende maatregelen zullen aanbevelingen gegeven worden inzake behoud, eventueel gekoppeld aan herinrichting of herbestemming van de meest waardevolle archeologische erfgoed.”??? Het is belangrijk dat iedereen nu zijn opmerkingen op dit project-MER-rapport formuleert, o.m. - dat het dient uit te gaan van behoud en herbestemming van al de als 'bijzonder waardevolle sites' gecatalogiseerde erfgoedelementen - dat het aangepast dient te worden aan de in de 'Vastgestelde Lijst van Bouwkundig Erfgoed' opgenomen gebouwen en erfgoedelementen. Opmerkingen en voorstellen zenden aan departement LNE, Dienst Mer, project MER Blue Gate Antwerp, Koning Albert II -laan 20, bus 8, 1000 Brussel dienst vergunningen van de Stad Antwerpen, project MER Blue Gate Antwerp, Grote Markt 1, 2000 Antwerpen bij voorkeur met kopie aan de onderaan deze webpagina vermelde adressen
illustraties :	VROEGER: tijdens de brand : ---- > na de brand : > uitvergroot Een aantal historische foto's vind je ook in het Antwerpse stadsarchief (FelixArchief) een foto van de eerste gebouwen en werken op Petroleum Zuid, met de concièrgewoning en daar achter de bedrijfsgebouwen, links het eveneens nog bestaande bedrijfsgebouw zicht op de brand met op de voorgrond de concièrgewoning en het links daarvan (thans nog bestaande) bedrijfsgebouw postkaart met zicht op de betonnen boogdaken tijdens de brand van 1904 VANDAAG, de concièrgewoning met daarachter de twee gebouwen met betonnen gewelf : tweede gebouw met stoomketel:
bibliografie :	(1) *Antwerpen. Petroleum Zuid. Urgentie-onderzoek, samenvattend verslag 20/03/2001* (Wevelgem, Kleio heritage consultants, 2001, 35 blz (2) *Onderzoek Industrieel Erfgoed Petroleum Zuid Antwerpen* (Malle, Erfgoed & Visie Bvba, 2011, 223 blz)
klik-verbindingen :	Bedrijfsgebouwen American Petroleum Company, inventaris van het bouwkundig erfgoed, Vlaams Insituut voor het Onroerend Erfgoed VIOE discussies over Petroleum Zuid op de Facebookgroep 'Industrieel Erfgoed Vlaanderen' Petroleum Zuid op de website van de Natuurpunt Hobokense Polder Fotoreeks van LHOON of Flickr Afscheid van Petroleum Zuid, op de website van De Wereld Morgen Een fotografische impressie van Petroleum Zuid, door Richard De Nul over actie VVIA: VVIA breekt lans voor industrieel erfgoed Petroleum Zuid, op Engineeringnet VVIA wil bedreigd erfgoed op Petroleum Zuid redden, op Archeonet Petroleum Zuid (Antwerpen) Belangrijk maar bedreigd erfgoed, op Politics.be Red het industrieel erfgoed Petroleum Zuid te Antwerpen, op SIWE Petroleum Zuid (Antwerpen) belangrijk maar bedreigd erfgoed, op Bouwen en Wonen ‘Petroleum Zuid is belangrijk maar bedreigd erfgoed’ (VVIA), op Industrie &TechnischManagement De mooiste lelijkste plek van Antwerpen, in Gazet van Antwerpen, 09.05.2012