|
|
Jaargang 2012, nr 4
Dit nummer bevat volgende
bijdragen:
- Adriaan LINTERS: Stoom in Catalonië (naar
aanleiding van het verschijnen van Les Màquines de
Vapor a Catalunya)
- Catalonië stond in de 19e en het begin van de
20e eeuw bekend als 'La fabricà
d'Espanya'. Symbolisch situeren de Catalanen het
begin van de industrialisatie en van het stoomtijdperk
tussen de start van het moderne textielbedrijf van
Bonaplata (1833), de eerste vaart van het stoomschip
El Balear in 1834 en de inhuldiging van de
stoomspoorlijn Barcelona-Mataró
(1848). Dat de stoommachine daarin een rol
speelde is duidelijk - maar het was een bijrol omdat
de overvloedige aanwezigheid van waterkracht en de
vestiging van (textiel)dorpen langsheen rivieren als
de Llobregat en de Ter de nadruk legde op het gebruik
van goedkope hydraulische energie. Ook voor de
vroege electrificatie van de streek. Alhoewel een
aantal eigen bedrijven stoommachines en -ketels
produceerden, valt het aandeel van ingevoerde machines
op, uit Engeland, Frankrijk, Duitsland, en... uit
Gent
- Bo VAN GESTEL en Bie PLEVOETS: Het
casino van Gompel: monument van de glasnijverheid in
Mol
- Het imposante 'casino' van Gompel is in 1926
opgericht door de plaatselijke glasfabriek, de
'Compagnie Internationale pour la Fabrication
Mécanique du Verre'. De fabriek zelf
startte in 1921 onmiddellijk met het Amerikaanse
productiesysteem Libbey-Owens (waarvan er toen maar
zes in Europa bestonden). In het bedrijf werkten
zowel Waalse als Vlaamse arbeiders. Het technisch
geschoold personeel werd vanuit de Henegouwse
glasnijverheid aangetrokken. In Mol zelf was er
onvoldoende woongelegenheid, zodat de fabriek woningen
en andere voorzieningen moest bouwen.
- Filip CREMERS: Nationaal Museum van de
Speelkaart. Een korte geschiedenis.
- In een centrum van de speelkaartenfabricage hoort
een speelkaartenmuseum. De idee ontstond in 1965,
en in 1969 werd een eerste museumkern geopend. Na
jaren in moeilijke omstandigheden gehuisvest te zijn,
werd in 1999-2003 gestart met de grondige renovatie
van de leegstaande fabriek van de firma Mesmaekers
(1926) in de Druivenstraat, waar het museum nu
ondergebracht is. Als enige van het handjevol
speelkaartenmusea ter wereld speelt Turnhout volop de
grafische kaart uit. Het museum toont niet enkel
speelkaarten (van ontwerp tot afgewerkte spellen),
maar ook de werktuigen, apparatuur en technieken om
deze te vervaardigen. Eén van de
pronkstukken is een stoommachine
- Alien CLUKERS en Koenraad VAN CLEEMPOEL: Een
nieuw voorstel voor de herbestemming van de
stoomhoutzagerij Beyens te Laakdal
- De voormalige stoomhoutzagerij is een goed
voorbeeld van een landelijk bedrijf uit het begin van
de 20e eeuw. De beschermde site stond vanaf de jaren
1990 leeg, zonder onderhoud, ten prooi aan verval.
Heel de apparatuur, inclusief de stoommachine, bleef
bewaard. Het artikel geeft een overzicht van alle
voorstellen die ooit tot herbestemming gedaan werden
en doet een realistisch voorstel tot herbestemming als
tuincentrum. Bij het ter perse gaan werd echter
vernomen dat het grootste deel van de bescherming
opgeheven (met uitzondering van de stoommachinekamer)
en intussen gesloopt werd.
- Arnaud HAMY: Kant en mode aan de eer in
Calais. De 'Cité internationale de la
dentelle et de la mode'
- De mechanische kantnijverheid arriveerde in
Frankrijk vanuit Nottingham via Calais in de loop van
het tweede decennium van de 19e eeuw, en verspreidde
zich over tal van plaatsen waar er vroeger reeds
kantproductie bestond, tussen Rouen en Saint-Quentin
via Parijs. Langzamerhand zouden drie centra zich
in deze bedrijfstak specialiseren: Lyon, Caudry en
Calais. In deze laatste stad telde men in 1821 38
mechanische kantgetouwen die werk gaven aan 47
arbeiders. Tien jaar later waren er al 429
machines en zo'n 5000 werknemers. In de jaren
1920 waren er 110 kantbedrijven en 31.500 rechtstreeks
tewerkgestelden.
Kant behoort tot de historische identiteit van deze
havenstad. Het gemeentebestuur kocht daarom de
oude Boulart-fabriek, en vormde deze om tot een
indrukwekkend museum dat thans jaarlijks so'n 100.000
bezoekers aantrekt.
- Boekbesprekingen:
- Industrial Archaeology. A handbook
- Harenmakerij en oliemolens in de Zaan
- Qui veut tuer la dentelle de Calais. De
ondergang van de kantindustrie in Calais
- De De Gruyterfabriek in de etalage
- Meccano. Toys for boys
|
Erfgoed
van Industrie en Techniek - Vlaams-Nederlands
Tijdschrift