4 - 5 - 6 juli 2008 Met een VVIA-delegatie naar het vlasfestival in Normandië
	Op 5 juli 2008 bezocht een kleine delegatie van VVIA in de Haute-Normandie het jaarlijkse Festival du Lin et de l'Aiguille van de Dun-vallei (Seine Maritime). Dit bezoek was een uitloper van het speciale vlasnummer van het tijdschrift 'Erfgoed van Industrie en Techniek', en de contacten die met de organisatoren ervan gelegd werden tijdens de E-FAITH bijeenkomst van november 2007. Wij gingen er o.m. kijken en ideeën opdoen over hoe een hele streek zich wil profileren rond één traditioneel product - in dit geval het Vlas. En we kwamen er opnieuw terecht in een regio waar Vlaamse familienamen welig tieren - de band met Vlaanderen is er duidelijk aanvoelbaar. Het was een gelegenheid om contacten te leggen met plaatselijke organisatoren, organisaties en vlassers. 'Haute-Normandie' is de voornaamste vlasstreek van Frankrijk, waar zo'n 40.000 ha met vlas beplant worden (of 50% van de oppervlakte van de Franse vlasteelt). De kleine gemeenten rond de Dun-vallei profileren zich volledig rond het vlas, met een weekend van bezoeken aan de vlascoöperatieven, met geleide wandelingen langsheen de vlasvelden waar het slijten bezig is, met tentoonstellingen over de historiek van de vlasproductie, kunst met vlas, ateliers rond textiel en vlas, hedendaagse vlasproducten, modeshows en een debat over de toekomst van het vlas. Veel gebouwen-erfgoed verbonden met het vlas heeft men hier niet. Het is een streek waar vlas op grote velden gezaaid en geoogst wordt, en geroot op het veld. Vlas wordt onmiddellijk met natuur en ecologie verbonden. De Dun-vallei heeft (nog) geen museum of 'centre d'interprétation du patrimoine' aan het vlas gewijd. Voor musea en materieel erfgoed moet je in aangrenzende gebieden van Normandië zijn, in Doudeville ('capitale du lin), in het kleine vlasmuseum in Routot (eigenlijk een teleurstelling), of in een privé-museum in Amfreville - een gebied dat we vorig jaar bezochten ter voorbereiding van het vlasnummer van ons tijdschrift (zie aldaar). Na iets meer dan drie uur rijden (zo'n 240 km via de gewone weg) kwamen we in een maalstroom van activiteiten terecht. Eigenlijk te veel om alles te bezoeken - en een aansporing om volgend jaar terug dezelfde richting uit te gaan.
	Hieronder een fotostrip van wat we zagen en beleefden. Een deel maar van wat in de streek gebeurde, er was gewoon te weinig tijd om aan alle activiteiten deel te nemen en alles te bezoeken. Wij keken vooral naar de dingen die vanuit erfgoedstandpunt interessant zijn. stand van het Kortrijks Vlasmuseum vlascoöperatieve 'Terre de Lin' oude en nieuwe slijtmachines in Sotteville-sur-Mer tentoonstelling in de kerk van La Gaillarde Vlasproefveld Moderne vlaskunst in de kapel van het kasteel van Silleron Vlaswandeling en demonstratie vlasslijten Vlas in de Durdent-vallei Schooltje in het teken van vlas

Stand van het Kortrijks Vlasmuseum In Sotteville-sur-Mer had het Kortrijkse vlasmuseum een informatiestand. De contacten daarvoor werden gelegd tijdens het E-FAITH-congres dat einde vorig jaar (met medewerking van VVIA) in Kortrijk en Zwevegem georganiseerd werd en waar de verantwoordelijken aan deelnamen van de vereniging 'Alliance et Culture' , die het festival organiseert. Tijdens onze bezoeken aan de tentoonstellingen, de vlaswandeling en de vlascoöperatieve bleek hoe goed men hier in vlasmiddens op de hoogte was van het belangrijke vlas-erfgoed in Zuid-West-Vlaanderen, en hoe men bewonderend opkijkt naar het Kortrijkse vlasmuseum - dat zich intussen door beslissing van de stad aldaar niet meer 'nationaal' mag noemen. Onbegrijpelijk - c'est quand même le musée le plus important consacré au lin, et avec une vocation européenne... (cit.). Vooral de taferelen die de verschillende fasen in de vlasbewerking tonen en de levensechte mannequins (beelden van personen die vroeger in het vlas werkten) worden er als sterkste elementen en na te volgen voorbeelden bewonderend geciteerd - bij ons noemt men de opstelling 'oubollig'. En daarnaast is er de rijke collectie die alvast nergens in Frankrijk geëvenaard wordt.

Terre de lin Het eerste bezoek betrof de vlas-coöperatieve 'Terre de Lin' in Saint-Pierre-le-Viger, een bezoek dat president Sarkozy ons trouwens voorgedaan had. We waren er reeds in de vroege voormiddag, om te constateren dat het publiek van alle kanten toestroomde en dat de organisatie op het massale succes niet berekend was. Telkens een groep de inleidende video bekeken had vertrok hij voor de rondleiding - het tijdschema van het programma kon niet gerespecteerd worden en er waren nog snel aanvullende gidsen (werknemers en oud-werknemers) opgetrommeld om aan de vraag van het publiek te beantwoorden. Ook op vrijdag werd men er trouwens overrompeld... Tijdens het bezoek hoorden we bezoekers Nederlands, Duits en Engels praten, op de parking stonden nummerplaten uit Denemarken en Zweden... De regionale vlascoöperatieve van de regio Fontaine-le-Dun werd in 1940 opgericht. In 1974 fusioneerde deze met de coöperatieve van de regio Cany tot Fontaine-Cany, en vanaf 1998 kwamen daar achtereenvolgens de coöperatieven van Douvrend, Routot en Crosville-sur-Scie bij, om samen in 2000 de naam Terre de Lin aan te nemen.

drummen helpt niet, aanschuiven wel - om 10 u in de morgen...

Tijdens het wachten gingen vlassouvenirs, lijnzaad, linnen zakdoeken, strengen gezwingeld vlas, ... vlot over de toonbank

in groep op weg naar de zwingelarij

Nog even uitleg over de vlasplant en over het roten door een begeesterende gids - zelf een oud vlasser wiens zoon nu in het vlas aktief is.

De weg van het gerote vlas (en van de bezoekers) doorheen het bedrijf. Op de eerste plaats de zwingellijn voor het brakelen en zwingelen van het vlas - met moderne computergestuurde zwingelturbines gebouwd door de firma Depoortere uit Beveren-Leie

En vervolgens het hekelen en het klaarmaken van het vlaslint voor de spinnerijen

Nog maar wat vlas-souveniertjes meenemen...

En tot weerziens ... ook voor degenen die van ver komen Bezoek aan het bedrijf is trouwens mogelijk op andere dagen, bij voorkeur op vrijdagnamiddag. Wel eerst even afspreken bij 'Terre du Lin' zelf of via de toeristische dienst van Bourg-Dun

Oude en nieuwe slijtmachines in Sotteville-sur-Mer Op het grasveld voor de 'Salle de la Bergerie' in Sotteville stonden een aantal slijtmachines opgesteld, de oude in bruikleen van het Musée agricole de Maniquerville. De recente machines waren er geplaatst door de Ets. Pasquier, verdeler van de oogstmachines van Depoortere in de streek. Binnen in de zaal was er nog een tentoonstelling van kunstenaars die met vlas werken, en een verkoopstandje.

Tentoonstelling in de kerk van La Gaillarde In de stemmige kerk van heet een 400-tal inwoners tellende La Gaillarde werden de resultaten geëxposeerd van de wedstrijd 'Lin Quotidien', naast de werken van de patchwork-artieste Nadia Stumpf. Aan het kruisbeeld voor de kerk het bundel vers gesleten vlas, dat overal in de streek het vlasfestival symboliseerde.

Vlasproefveld Tussen La Gaillarde en Angiens kwamen we langs één van de tientallen vlasproefvelden, die onder impuls van de coöperatieve aangelegd werden.

Moderne vlaskunst in de kapel van het kasteel van Silleron (Angiens) De kunstenares Cécile Dachary stelde haar werk 'Comme des Larmes' voor in de kapel van het historische (en wettelijk beschermde kasteel), waar de bezoekers op het grasperk door de kasteelheer himself ontvangen werden en er uitleg kregen over de historiek en architectuur van zijn stulpje.

Geleide wandeling doorheen de vlasvelden met demonstratie vlasslijten Onder leiding van gidsen van Alliance et Culture, veelal werknemers en oud werknemers van Terre de Lin, trokken we met een groep van 132 belangstellenden doorheen de vlasvelden van Angiens en aangrenzende gemeenten. Het geplande anderhalf uur liep door de belangstelling van de deelnemers en het entoesiasme van de gidsen - en het mooie weer - een uurtje uit. Onderweg kregen we een demonstratie van het handslijten van vlas, en vervolgens van het slijten met één van de modernste machines van Depoortere. Een confrontatie tussen verleden en heden. De wandeling werd besloten met een drink (cider en vlasbrood, zelfgemaakte confituur) in een landbouwbedrijf.

bemerkt hoe de gids wappert met het vlasnummer van het tijdschrift 'Erfgoed van Industrie en Techniek' zelfs in Normandië maakte het nummer indruk... demonstratie van het handslijten en van één van de modernste slijtmachines van Depoortere handgesleten versus machine...

Vlas in de Durdent-vallei en demonstraties van boten, brakelen en zwingelen In het dorpszaaltje van Le Bourg-Dun, de 'Salle René Prouin', werd door een aantal vrijwilligers een tentoonstelling opgebouwd over het vlas in de nabijgelegen Durdent-vallei, met ook enkele tafels over het gebruik van vlas vandaag. Een spraakwaterval van een oud-vlasser ontving persoonlijk alle bezoekers en wijdde hen op een bijzonder sympathieke wijze in in alle geheimen van het vlassersbestaan. In de tentoonstelling bemerkten we een reeks sites die we vorig jaar tijdens de prospectie ter voorbereiding van ons vlasnummer binnendrongen, en waar we nog een oude verlaten zwingelturbine aantroffen (échte industrieel-archeologen geraken overal binnen, tenzij er een grote hond in de buurt is). Buiten vonden demonstraties plaats met een hamerbootmachine (dezelfde als degene die zich in het Nationaal Vlasmuseum in Kortrijk bevindt), van het brakelen tussen metalen rollen, en het zwingelen met een stermolen. Ondanks het feit dat men deze zwingelmolens overal in Europa als 'Vlaamse stermolen' betitelt, kregen de bezoekers hier te horen dat deze techniek in Normandië uitgevonden werd aan het einde van de 19de eeuw - hetgeen de VVIA-delegatie uiteraard trachtte recht te zetten. In Vlaanderen werden deze machines al in het midden van die eeuw gebruikt, maar een echt bewijs dat het een Vlaamse uitvinding is hebben we ook niet (door gebrek aan onderzoek). Het werd een boeiende discussie die op 'gelijk spel' in vriendschap eindigde. Onze Normandische collega's konden niet geloven dat de oude zwingelmolens bij ons met trappers door de zwingelaar zelf aangedreven werden. Tot we hen de foto's in 'Erfgoed van Industrie en Techniek' toonden. Bij ons vertrek gaven we hen er uiteraard een exemplaar van.

Schooltje in het teken van vlas En toen was de dag voorbij. De toeristische dienst van Le Bourg-Dun sloot (we konden nog net een blik werpen op de creaties van de kunstenares Rebecca Campeau, nadat we via een eigenlijk al gesloten deur binnenwipten), en buiten was er Le Jardin des Lins, een tuin-project van het nabijgelegen dorpsschooltje. De leerlingen hadden ook al de ruiten met vlasbloempjes versierd.

In elk geval: het vlas lééft in deze regio en de initiatieven worden door een ruime basis gedragen - van schoolkinderen tot werknemers en bedrijfsleiders, politici, toeristische diensten, verenigingen voor lokale geschiedenis en creativiteitsateliers.  En daar kunnen we alvast iets van leren. Volgend jaar schrijven we het eerste weekend van juli terug in in onze agenda. En misschien gaan we dan met een ruimere VVIA-delegatie nog eens naar ginds of trekken onze leden er in dichte drommen naartoe.

(c) VLAAMSE VERENIGING VOOR INDUSTRIËLE ARCHEOLOGIE - VLAANDEREN - BRUSSEL vzw